بررسی اثر کودهای ارگانیک، غیر ارگانیک و تلفیقی بر روی صفات کمی و کیفی گیاه دارویی ریحان (ocimum basilicum l)

افزودن کودهای کمپوست و ورمی¬کمپوست به خاک سبب بهبود عناصر غذایی، شرایط فیزیکی و میکروبی خاک می¬گردد. بدین منظور، اثر تکی و تلفیقی کودهای کمپوست، ورمی¬کمپوست و شیمیایی بر عملکرد و ویژگی¬های کیفی گیاه دارویی ریحان در پژوهشی در سال 1392 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت خرد شده درقالب بلوک¬های کامل تصادفی با 2 عامل، اصلی (کود) و فرعی (رقم) در 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای کودی شامل: تیمار ورمی¬کمپوست (ton/ha 20)، تیمار کمپوست (ton/ha 20)، تلفیق کود اوره با ورمی کمپوست (اوره kg/ha 100 و ورمی کمپوست ton/ha 10)، تلفیق کود اوره با کمپوست (اوره kg/ha 100 و کمپوست ton/ha 10)، تیمار کود شیمیایی اوره (kg/ha200) و تیمار شاهد (بدون کود) بودند. صفات مورد ارزیابی در این پژوهش شامل: ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی در هر بوته، سطح برگ، قطر ساقه، وزن¬تر و خشک برگ، وزن¬تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی، عملکرد خشک و تر کل، کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید برگ، درصد فعالیت آنتی¬اکسیدانی، درصد اسانس و میزان نیترات برگ می¬باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که کاربرد کودهای آلی و شیمیایی اوره نسبت به شاهد در هر سه چین باعث افزایش ارتفاع بوته، قطر و تعداد ساقه فرعی فرعی شد. به جز چین دوم در سایر چین¬ها، کاربرد کودهای آلی و شیمیایی باعث افزایش میزان وزن¬تر برگ گردید، نتایج این پژوهش حاکی از عدم تاثیر کودهای آلی در چین اول و دوم بر میزان وزن تر ساقه است، اما در چین سوم تلفیق کودهای آلی و اوره و اوره به تنهایی باعث افزایش وزن تر ساقه شدند. در چین اول کاربرد کودهای آلی و شیمیایی باعث افزایش میزان عملکرد کل تر و خشک شد هرچند در مورد عملکرد کل خشک تیمار کمپوست تفاوت معنی¬داری با شاهد نداشت. در چین دوم کودهای مورد استفاده تاثیری بر افزایش میزان عملکرد تر از خود نشان ندادند، در حالیکه در همین مرحله باعث افزایش عملکرد خشک کل شدند. اما در چین سوم فقط کود اوره و کودهای تلفیقی اوره با کودهای آلی توانستند میزان عملکرد کل تر را افزایش دهند و تنها اوره از نظر آماری معنی¬دار بود. مصرف کودهای آلی و شیمیایی اوره تاثیری بر میزان کلرفیلa،b ، کلروفیل کل و کارتنوئید نداشت. نتایج حاصل از مصرف کودهای آلی و شیمیایی اوره بر میزان سطح برگ نشان دادمد که کودهای آلی به تنهایی بر میزان سطح برگ اثر نداشتند. در حالیکه کاربرد توام کود شیمیایی اوره با کودهای آلی کمپوست و ورمی کمپوست باعث افزایش سطح برگ نسبت به شاهد شد. از نظر فعالیت آنتی¬اکسیدانی، کمترین میزان آنتی¬اکسیدان در کود شیمیایی اوره مشاهده شد. نتایج نشان داد که در هر سه چین برداشت ریحان کمترین درصد اسانس مربوط به کود شیمیایی اوره بود و سپس به تیمارهای تلفیقی اوره با کودهای آلی کمپوست و ورمی کمپوست بود. بیشترین درصد اسانس در هر سه چین در تیمار کود آلی کمپوست و ورمی کمپوست به تنهایی بدست آمد. بیشترین میزان نیترات در تیمار کود شیمیایی اوره در هر سه چین، مشاهده شد و کمترین میزان نیترات باقیمانده در هر سه چین به ترتیب در تیمار شاهد، کود کمپوست و ورمی کمپوست یافت شد. در بین دو رقم مورد ازمایش، برای بیشتر صفات اندازه¬گیری شده به جز میزان ¬نیترات، ریحان¬سبز از ریحان¬بنفش بهتر بود. از نظر زمان برداشت، بیشترین عملکرد و ظرفیت آنتی¬اکسیدانی در چین¬دوم مشاهده شد. این یافته¬ها، به روشنی اثر مثبت کاربرد کودهای آلی را در افزایش عملکرد و کیفیت گیاه دارویی ریحان نشان دادند. بنابراین، با کاربرد کودهای آلی کمپوست و ورمی¬کمپوست ممکن خواهد بود که مصرف بی¬رویه کودهای شیمیایی و همچنین اثرات زیان¬آور آن بر محیط ریست را کاهش داد.